به گزارش اصناف شهر، چنین پروژه‌هایی را «پاره‌های ممتاز فرآیند توسعه» می‌نامند، به این معنی که این‌ها در روند توسعه «ویژگی‌ساز» هستند. به عبارت دیگر، بنا است تغییراتی بلندپروازانه در سطح جامعه ایجاد کنند، نه این که فقط از ویژگی‌های موجود در جامعه و روند توسعه پیروی کنند، در ساختارهای از قبل موجود قرار بگیرند و سعی در تغییر و اصلاح آنها نداشته باشند.
مگاپروژه ها فقط نسخه‌های چاق پروژه‌های کوچکتر نیستند. مگاپروژه ها از نظر سطح آرمان، زمان انجام پروژه، پیچیدگی و مشارکت ذینفعان، گونه‌ای کاملا متفاوت از پروژه‌ها هستند؛ گونه‌ای تحول‌ساز.
شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران
این شرکت یکی از شرکت‌های تابع شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران است. زمینه‌ی فعالیت این شرکت اجرای تمامی طرح‌های زیربنایی در بخش پایین دستی صنعت نفت اعم از احداث پالایشگاه‌ها، مخازن ذخیره‌سازی، احداث خطوط لوله‌ی انتقال نفت خام و فرآورده‌های نفتی است.
نیازی به گفتن نیست که مهم‌ترین و تاثیرگذارترین بخش این فعالیت‌ها احداث پالایشگاه هاست، به شکلی که این شرکت را می‌توان بازوی اجرای پروژه‌های پالایشی در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران دانست.
تجربه سالها اجرای پروژه‌های مهم پالایشی برای نخستین بار در کشور با توان و دانش فنی ایرانی، به دستیابی به توان صدور خدمات فنی و مهندسی در حوزه‌ی صنایع پالایشی منجر شده است.
شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران تنها شرکت در صنایع نفتی ایران است که دارای فاینانس بین‌المللی است، موفق شده است که نزدیک به ۱۰۰ درصد توانمندی مهندسی اجرای پروژه‌های پالایشی را در کشور بومی‌سازی کند و در عمل دارد حد بالایی از توان اجرای مگا پروژه‌ها را در خود فراهم می‌آورد. قصد داریم در دو مطلب قدم‌های نهایی این شرکت را به سوی اجرای مگاپروژه‌ها معرفی کنیم.
تعمیرات اساسی پالایشگاه «ال‌پالیتو»
پالایشگاه ال‌پالیتو یکی از بزرگترین مجتمع‌های پالایش نفت در ونزوئلا است. این پالایشگاه در نزدیکی شهر ال پالیتو، در ساحل شمالی ونزوئلا واقع شده و در حال حاضر ظرفیت پالایش ۱۴۰هزار بشکه نفت خام را در روز دارد. این مجتمع پالایشگاهی را شرکت نفت ونزوئلا (PDVSA) اداره می‌کند.
ال‌پالیتو در سال ۲۰۱۷ در یک آتش‌سوزی بزرگ آسیب جدی دید و تقریبا از مدار خارج شد. بازسازی و راه‌اندازی این پالایشگاه پس از چند تلاش ناموفق تبدیل به یک ریسک بزرگ شد، چون PDVSAمجبور شده بود پالایش ظرفیت تولیدی نفت کشور را با پالایشگاه‌هایدیگر انجام بدهد و حالا معلوم نبود ال‌پالیتو حتی اگر راه‌اندازی شود بنا است در وضعیت محدودیت تولید نفت ونزوئلا چه نفتی را پالایش کند.
از سوی دیگر ونزوئلا به دنبال قراردادهای واردات نفت خام از دیگر تولیدکننده‌ها و پالایش و فروش فرآورده‌ها بود، اما در بررسی‌ها تفاوت ساختار شیمیایی نفت خام ایران و نیجریه به عنوان دو شریک بزرگ تجاری نشان می‌داد پالایشگاه‌های ونزوئلا مناسب پالایش این نوع از نفت نیستند.
تنها راه باقی‌مانده احداث پالایشگاه مناسب پالایش نفت ایران یا نفت نیجریه بود و ال‌پالیتو می‌توانست مبنای خوبی باشد تا به جای احداث یک پالایشگاه جدید به نوعی مناسب با نفت وارداتی طراحی شود.
چنین شد که قرارداد پروژه‌ی تعمیرات اساسی پالایشگاه فراسرزمینی «ال‌پالیتو» به‌عنوان نخستین پروژه‌ی فراسرزمینی صنعت نفت، پس از دهه‌ها به همت وزارت نفت دولت سیزدهم امضا و اجرایی شد. با نهایی شدن این پروژه، روزانه ۱۰۰ هزار بشکه نفت خام ایران در پالایشگاه ال‌پالیتو، پالایش خواهد شد. مجری پروژه‌ی تعمیرات اساسی این پالایشگاه، شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران است.
این پروژه‌ای است که در آن وزارت نفت برای نخستین بار موفق شد با خدمات فنی و مهندسی را در ابعاد بزرگ صادر کند و به این شکل درآمدهای ارزی کشور را در شرایط تحریم افزایش دهد. هم‌اکنون تمامی تجهیزات اصلی پروژه‌ی تعمیرات اساسی ال‌پالیتو به ونزوئلا ارسال شده و این پروژه در مراحل نهایی خود قرار دارد.
از آثار عمیق اجتماعی و تحول‌آفرین به عنوان یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های مگا پروژه‌ها نام بردیم. پروژه‌ی تعمیرات اساسی پالایشگاه ال‌پالیتو نه تنها در ونزوئلا چنین آثاری خواهد داشت که در ایران هم آثار بزرگی به جا گذاشته و خواهد گذاشت. برای مثال می‌توان گفت که وزارت نفت توانسته است در قالب این پروژه از رشد و توسعه‌ی ۱۶۰۰ شرکت سازنده‌ی فعال در تولید تجهیزات پالایشی در سطح کشور حمایت کند.
رویکرد داخلی‌سازی به عنوان مقدمات یک مگاپروژه
شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران با در اختیار داشتن ۹۵ درصدی دانش فنی پیچیده‌ی اجرای واحدهای پالایشی تاکنون موفق شده است بیش از ۷۰ درصد تجهیزات صنایع پالایشی در بخش کالا را داخلی‌سازی کند. برخی اقلام این داخلی‌سازی عبارتند از:
– ساخت الکتروپمپ‌های ایرانی ۴ مگاواتی برای نخستین بار در کشور
– تأمین صددرصدی تجهیزات پروژه‌ی احداث خط لوله بندرعباس – سیرجان – رفسنجان از داخل
– تامین همه‌ی تجهیزات اصلی طرح خط لوله بندرعباس – سیرجان – رفسنجان شامل پمپ‌ها، تجهیزات ارسال و دریافت، توپک، صافی، مخازن زیرزمینی، پمپ‌های جانبیو شیرهای دستی و برقی، لوله‌ها، فلنج و اتصالات و ترانس از طریق سازندگان داخلی
در عمل می‌توان گفت این پروژه نخستین پروژه‌ی خط لوله‌ی تماماًایرانی محسوب می‌شود.
آنچه در این خط لوله و در بسیاری پروژه‌های دیگر مشترک است، رویکرد داخلی‌سازی فعال و نه منفعل است. رویکردی که گام مقدماتی هر مگاپروژه در صنعت نفت ایران و به طور خاص در شرکت ملیمهندسی و ساختمان نفت ایران است.
این رویکرد منتظر نیست تا با پیشنهاد داخلی‌سازی یک قطعه یا خدمات مواجه شود و بعد این پیشنهاد را در دستگاه اداری بیندازد و آن قدر دست به دست کند و تحت فشار بگذارد که پیشنهاد دهندگان را به پشیمانی یا سرگردانی برساند. بلکه از نگاه گردانندگان آن، داخلی‌سازی بیشتر از یک رویکرد منفعل، مقدمه‌ای برای هر مگاپروژه‌ی آینده است که فعالانه به دنبال داخلی‌سازی تک‌تک قطعه‌هاو خدمات است و در این راه با تمام توان حمایتی و هدایتی خود به میدان آمده است.
در مطلبی دیگر باز هم به گام‌های آغازین مگا پروژه‌های شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران خواهیم پرداخت. گام‌هایی که سهمی برجسته در مقابله با تحریم‌های ظالمانه‌ی ایالات متحده علیه کشورمان داشته‌اند.