به گزارش اصناف شهر، پرداخت تسهیلات زیر ۱۰۰ میلیون تومانی به‌زودی بدون نیاز به معرفی ضامن و تنها با شیوه اعتبارسنجی انجام می‌شود. این خبر پس از جلسه سیدابراهیم رییسی، تیم اقتصادی دولت و روسای بانک‌های دولتی و خصوصی منتشر شد و علی بهادری‌جهرمی، سخنگوی هیات دولت، در پایان جلسه اعلام کرد رییس‌جمهوری از بانک‌ها خواسته در پرداخت وام‌های خرد سخت‌گیری نکنند، همچنین به وزیر اقتصاد و رییس کل بانک مرکزی دستور داده تا این موضوع در سال جاری محقق شود.
ظرف ۲۴ ساعت بعد، جزییات بیشتری منتشر شد؛ علی صالح‌آبادی رییس‌کل بانک مرکزی اعلام کرد در صورتی که افراد دارای رتبه اعتبارسنجی مناسب باشند به‌طور ویژه تسهیلات خرد، دریافت می‌کنند. خود علی بهادری‌جهرمی هم در یک گفتگو جداگانه خبر داد، کسی که کارمند یا حقوق بگیر ثابت دولت است می‌تواند حقوق خود را وثیقه و اعتبار وامش کند. از سیمکارت موبایل، سهام عدالت و حساب یارانه‌نقدی به‌عنوان سایر وثایق قابل پذیرش یاد می‌کنند؟ اما پرداخت تسهیلات زیر ۱۰۰ میلیونی بدون ضامن چطوری و با چه روشی انجام خواهد شد؟
پرداخت تسهیلات بدون ضامن از کی مطرح شد؟
پرداخت تسهیلات بدون ضامن و تنها با اعتبارسنجی مشتریان بانکی، از چهار سال پیش وارد ادبیات بانکی و اقتصادی ایران شد. در بهمن ماه ۱۳۹۷ یک شرکت دانش‌بنیان خصوصی، در مراسمی رسمی که در ساختمان بانک مرکزی برگزار شد، از سامانه‌ای رونمایی کرد.
مدیران این سامانه ادعا می‌کردند با گردآوری اطلاعات بانکی و مالی افراد، قادر هستند میزان رتبه ریسک‌پذیری فرد را مشخص کنند و آن را در قالب گزارشی موسوم به اعتبارسنجی تحویل دهند. به این ترتیب بانک‌ها و حتی شرکت‌ها قادر و خواهند بود با بررسی میزان چک‌های برگشتی فرد، تعداد وام‌هایی که دریافت کرده یا نظم و انضباط در پرداخت اقساط تصمیم بگیرند با او وارد معامله شوند یا نه.
از آن سال تا الان سامانه‌های اعتبارسنجی زیادی رونمایی شده‌اند و همین گوشه‌کنار‌ها به کار خود مشغول بوده‌اند، اما به‌نظر می‌رسد بانک مرکزی و وزارت اقتصاد بالاخره عزم خود را جزم کرده‌اند تا به شکل رسمی وارد دوران تازه‌ای از ارائه خدمات بانکی شویم. دستور رییس‌جمهور می‌تواند سرعت بیشتری به این فرآیند دهد. احتمالا به‌زودی هر بانک سامانه اعتبارسنجی رسمی خود را معرفی می‌کند و برای پرداخت وام، اعتبار مشتریان و متقاضیان را در آن خواهد سنجید.
سامانه اعتبارسنجی مشتریان بانکی چطور عمل می‌کند؟
پرداخت تسهیلات بدون ضامن و تنها با اعتبارسنجی مشتریان بانکی، همان طور که وعده داده شده، شاید تا پایان همین سال ۱۴۰۰ یا نهایتا در ابتدای سال آینده کلید بخورد. بانک‌مرکزی در سال‌های قبل حتی شرایط، ضوابط و مولفه‌های سنجش میزان اعتبار مشتریان بانک را هم مشخص کرده است. مهمترین آنها نداشتن چک برگشتی و بدهی معوق بانکی است، اما پنج مولفه دیگر هم در فرآیند اعتبارسنجی مشتریان وجود دارد؛ اگر وام‌های قبلی را پرداخت نکرده باشید، نه‌تن‌ها نمی‌توانید وام جدید بگیرید، بلکه برای صدور چک هم با مشکل مواجه خواهید شد. رانندگی در ظاهر ارتباطی با اعتبار بانکی ندارد، ولی یکی از مولفه‌هایی که می‌تواند در اعتبارسنجی مشتریان بانک‌ها دخیل باشد، جرایم پراخت نشده رانندگی است. سامانه‌های اعتبارسنجی چطور کار می‌کنند؟
پرداخت تسهیلات بانکی پیش از این نیازمند ملاقات با رییس شعبه یا سروکله زدن با کارمندان پشت باجه بود. به‌شکل طبیعی احتمال خطا و سوءاستفاده در چنین فرآیندی وجود دارد، اما سامانه‌های اعتبارسنجی تنها با اعداد و ارقام کار دارند. اطلاعات زیادی را از سامانه‌های مختلف جمع می‌کنند و با کنار هم قرار دادن آنها نمره‌ای به فرد می‌دهند که حاصل رفتار خودش در طول مدتی مشخص است.
متقاضی دریافت وام، در زمان ارائه درخواست می‌توان یک گزارش اعتبارسنجی از سامانه مورد وثوق بانک بگیرد. گزارش ظرف چند ثانیه تحویل داده می‌شود و در آن جزییات سابقه چک برگشتی، بدهی معوق بانکی، ضمانت افراد برای تسهیلات، وضعیت درآمدی، تعداد و میزان تسهیلات دریافتی سررسید نشده، قید خواهد شد. به عملکرد فرد در نهایت یک نمره اعتبار تعلق می‌گیرد که مشخص می‌کند ریسک پرداخت وام به فرد چقدر است. آیا اصلا می‌توان با درخواست پرداخت تسهیلات به او موافقت کرد یا نه. اگر حواب استعلام سامانه اعتبارسنجی منفی باشد، فرد باید دست خالی از شعبه بانک بیرون بیاید.
رتبه اعتباری مشتریان بانک چطور سنجیده می‌شود؟
برگشت خوردن چک مصیبت بزرگی است که می‌تواند رتبه و نمره اعتباری یک فرد را پایین بیاورد. اگر چک برگشتی داشته باشید، تقریبا تا زمانی که آن چک رفع سوء‌اثر نشده باشد، نمی‌توانید وام بانکی بگیرید. بدهی بانکی بخش دیگری از امتیاز و رتبه اعتباری مشتری با پایین می‌آورد. آن‌هایی که وام‌های قبلی خود را سروقت تسویه نکرده‌اند یا اصلا بدهی معوق بانکی دارند، از این ناحیه آسیب می‌بینند.
ضامن تسهیلات بانکی که اقساط پرداخت نشده دارد هم نمره اعتباری کم می‌آورد و به احتمال زیاد موقع درخواست وام یا صدور چک جدید به مشکل برمی‌خورید. حتی اگر آدم خوش‌حسابی باشید و همه اقساط وام‌های قبلی خود را به موقع پرداخت کرده باشید، باز هم ممکن است رتبه اعتبار شما در سامانه اعتبارسنجی کاهش پیدا کند. چراکه در این سامانه میزان و تعداد تسهیلاتی که تاکنون دریافت کرده‌اید هم مورد توجه قرار می‌گیرد. بر این اساس اگر در حال حاضر تعداد زیادی وام از بانک گرفته‌اید که هنوز بازپرداخت آنها تمام نشده، این موضوع به اطلاع همه بانک‌ها خواهد رسید و اگر بانکی بخواهد به شما وام جدید پرداخت کند، احتمالا با مشاهده میزان بدهی شما به سیستم بانکی از این کار منصرف خواهد شد.
سامانه اعتبارسنجی علاوه بر اینکه کار بانک‌ها را برای شناختن وضعیت مشتریان راحت می‌کند، می‌تواند برای کسب‌وکار‌ها و افرادی که با چک و دسته چک زیادی سر و کار دارند مفید باشد. چراکه این سیستم باعث می‌شود مشتریان بانک‌ها برای حفظ رتبه اعتباری خود تلاش کنند.
چه چیز‌هایی رتبه اعتباری مشتریان بانک را کاهش می‌دهند؟
سامانه اعتبارسنجی مشتریان بانک، در آخرین به‌روزرسانی بانک مرکزی با پنج مولفه جدید روبرو است. مولفه اول محکومیت‌های مالی قضایی است. کسانی که به خاطر جرایم اقتصادی پایشان به دادگاه باز شده و رای محکومیت گرفته‌اند، احتمالا در دریافت وام و صدور دسته چک به مشکل برخواهند خورد. چراکه بر اساس برنامه بانک مرکزی قرار است عدد و میزان محکومیت‌های مالی در سامانه اعتبارسنجی درج شود و بر نمره اعتبار مشتریان بانک‌ها تاثیر بگذارد. خودتان را جای رییس شعبه بانک بگذارید؛ آیا حاضرید به کسی که محکومیت مالی دارد وام بدهید؟
مولفه دوم بدهی‌های مالیاتی است. اگر شخصی یا کسب‌وکاری مالیات خود را به موقع پرداخت نکند یا در اظهارنامه خود اطلاعات غلط بدهد یا به‌طور کلی از زیر بار پرداخت مالیات فرار کند، احتمالا باید دور وام بانکی را خط قرمز بکشد. چراکه قرار است رقم مالیات‌های پرداخت شده و پرداخت نشده و به عبارتی کل کارنامه مالیاتی هر شخص در سامانه اعتبارسنجی بانک‌ها بیاید و اعتبار کسانی که می‌خواهند وام بگیرند را تحت تاثیر قرار دهد.
مولفه سوم از همه جالب‌تر است. بانک مرکزی می‌خواهد جرایم رانندگی را هم به سامانه اعتبارسنجی مشتریان بانک‌ها اضافه کند تا در آن سامانه تعداد تخلفات، میزان جرایم و مبلغ جرایم پرداخت شده و پرداخت نشده در اعتبارسنجی لحاظ شود. این مولفه با هدف ارزیابی ریسک مشتری در نظر گرفته خواهد شد. با این حساب بهتر است اگر دنبال وام بانکی هستید، از این به بعد موقع رانندگی هم حسابی احتیاط کنید و حواستان به حداکثر سرعت مجاز اتوبان‌ها باشد! احتمالا بانک مرکزی هدف‌های اجتماعی هم از این کار داشته باشد. چراکه از نظر این نهاد اعتبارسنجی یک ابزار سیستماتیک است که باعث تغییر در رفتار اجتماعی می‌شود. تجربه بسیاری از کشور‌های توسعه‌یافته نشان داده است که با اعتبارسنجی مسائلی مثل تاخیر نداشتن در بازپرداخت بدهی و خودداری از تخلفات رانندگی تبدیل به دغدغه افراد می‌شود که مبادا از اعتبارشان کاسته شود
مولفه چهارم به واردکننده‌ها مربوط می‌شود. آن‌هایی که موقع واردات کالا به کشور عوارض را پرداخت نکرده و به گمرک بدهی دارند، باید منتظر کاهش اعتبار در سامانه بانک مرکزی باشند. چراکه قرار است بدهی پرداخت عوارض گمرک به عنوان یکی از مولفه‌های سامانه اعتبارسنجی در نظر گرفته شود.
مولفه پنجم سفارش‌های وارداتی ثبت شده است. واردکننده‌ها برای اینکه کالایی به کشور وارد کنند باید سفارش آن را به بانک مرکزی بدهند تا به کالای مورد نظر ارز دولتی یا سنا تخصیص داده شود. واردکننده‌هایی که سفارش ثبت می‌کنند و دلار می‌گیرند، در صورتی که کالای مورد نظر را وارد کشور نکنند عملا تخلف کرده و معلوم نیست دلار‌های بانک مرکزی را صرف چه کاری کرده‌اند. بانک مرکزی می‌خواهد برای زهرچشم گرفتن از آنها، رتبه اعتبارشان پیش بانک‌ها را کاهش دهد و ثبت سفارش‌های وارداتی که منجر به واردات نشده است را به عنوان یکی از مولفه‌های اعتبارسنجی در نظر بگیرد.
میزان درآمد اشخاص که در اظهارنامه‌ها به سازمان امور مالیاتی اعلام شده، در سامانه اعتبارسنجی درج می‌شود. این یعنی اگر به هوای فرار از پرداخت مالیات، درآمد خود را کمتر از رقم واقعی اعلام کرده باشید، موقع دریافت وام یا ضامن شدن برای دیگران به مشکل خواهید خورد. چراکه بانک‌ها رقم اعلام شده به سازمان امور مالیاتی را در سامانه اعتبارسنجی به عنوان درآمد فرد در نظر می‌گیرند و بر همان اساس می‌توانید برای دریافت وام ضامن شوید یا درخواست بدهید. اگر درآمد شما بالا و مشمول مالیات باشد، با پر کردن اظهارنامه و ارائه اطلاعات درست می‌توانید رتبه بالاتری در سامانه اعتبارسنجی داشته باشید و راحت‌تر برای دریافت وام و صدور دسته‌چک درخواست بدهید.
چطور می‌توان رتبه اعتباری فعلی را چک کرد؟
سامانه اعتبار من در حال حاضر یکی از مهمترین روش‌های سنجش اعتبار محسوب مب‌شود و با استفاده از اطلاعات موجود در سامانه ملی اعتبارسنجی، تمام سابقه مالی شما را در دریافت وام از بانک‌ها، چک‌های برگشتی و بدهی‌هایتان به سیستم بانکی را در اختیارتان می‌گذارد. با مراجعه به این سامانه به نشانی mycredit.ir می‌توانید با وارد کردن کدملی و شماره تلفنی که به نام خودتان باشد و البته پرداخت هزینه ۱۰ هزار تومانی، گزارش کامل وضعیت اعتباری خود را مشاهده کنید تا ببینید چه نمره‌ای از سامانه اعتبارسنجی دریافت کرده‌اید.
گزارش اعتبار چیزی شبیه کارنامه فرد است. این نمره بین صفر تا ۹۰۰ متغیر است و کسانی که نمره کمتر از ۵۰۰ داشته باشند، عملا در ریسک بسیار بالا قرار دارند. نکته‌ای که در این گزارش وجود دارد این است که حتی اگر کل وام‌های گذشته را تسویه کرده باشید، همچنان تاخیر در پرداخت اقساط به عنوان نمره منفی در سامانه اعتبارسنجی در نظر گرفته می‌شود. چک‌های برگشتی که جای خود را دارد، اگر برای دریافت وام وثیقه کمتر از معمول را به بانک ارائه کرده باشید، باز هم رتبه اعتبار شما کاهش پیدا می‌کند.
این سامانه توسط یکی از شرکت‌های مشاوره رتبه‌بندی اعتباری راه‌اندازی شده و بیشتر برای کاربران حقیقی و شرکت‌هایی که می‌خواهند وضعیت اعتبار مشتریانشان را بررسی کنند، کاربرد دارد. بانک‌ها با اتصال مستقیم به سامانه اعتبارسنجی بانک مرکزی، اطلاعات گسترده‌تری را با یک استعلام ساده کد ملی در اختیار خواهند داشت. احتمالا سامانه‌های اعتباری از این به بعد گسترش پیدا می‌کنند. شاید هر بانک سامانه اعتباری خودش را رونمایی کند یا با یکی از سامانه‌های اعتباری موجود قرارداد همکاری ببندد. برای همین وقتی به بانک می‌روید و درخواست تسهیلات می‌کنید، به‌جای اعمال سلیقه مدیر و کارمند شعبه، این کارنامه و نمره اعتباری شماست که سرنوشت درخواست را روشن می‌کند. کسی که نمره اعتبارش بالا باشد، دیگر موقع گرفتن وام‌های خرد زیر ۱۰۰ میلیون تومان، نیازی به معرفی ضامن ندارد و خودش ضامن وام می‌شود.